Một loại cây khá phổ biến có cái tên độc đáo là cây rau má lá rau muống chủ yếu phân bố ở vùng đồng ruộng, vườn hoang khu vực nông thôn nước ta hay các khu vực vùng núi cao 1700m. Tuy nhiên giá trị thực sự của loài cây này không phải ai cũng biết tới. Hãy cùng Khu Vườn Xanh tìm hiểu về đặc điểm, tác dụng của loài cây này qua bài viết dưới đây nhé.
Đặc điểm hình thái và phân bố
Cây rau má lá rau muống còn có tên gọi khác là Dương đề thảo, Tiết gà, Nhất điểm hồng, Hoa mặt trời, rau chua lè, Lá mặt trời, Tam tróc, Hồng bối diệp hay cây rau má lá rau muống cuống rau răm… Loài cây này có tên khoa học là Emilia sonchifolia thuộc họ Cúc, xuất hiện phổ biến chủ yếu ở Châu Á, Nam Trung Quốc trong đó có Việt Nam.
Nhiều nơi ở nước ta và nhiều vùng trên thế giới như đảo quốc Puerto Rico (vùng biển Trung Mỹ), Java (indonesia) cây còn được dùng lá và ngọn non làm rau ăn có vị hơi chua và hơi đắng.
Xét về đặc điểm nhận dạng, bạn có thể nhận biết loại thực vật này dựa vào các đặc điểm sau:
- Phần thân: Thuộc giống cây cỏ mềm, nhỏ, mọc thẳng đứng, thân nhẵn và có chiều cao trung bình từ 0.2 – 0.4cm.
- Phần lá: Lá cây có hình mắt chim hoặc hình trứng, gốc bo lại hình tim với màu xanh mướt. Hai bên mép lá có răng cưa, hơi chia thùy nhỏ và có cuống dài. Những lá sau hình 3 cạnh, chia lông chim, không có cuống.
- Phần hoa: Cụm hoa mọc ở đầu cành, có hình trụ thon dài khoảng 8 – 9mm và rộng 4mm. Hoa màu tím hoặc hồng.
- Phần quả: Quả bế hình trụ, có chiều dài khoảng 5mm, có một chùm lông trắng và gợn ngắn. Sau khi hoa nở già quả hình thành đầu bông, có khả năng bay theo gió để gieo hạt tới khu vực khác
Thành phần hóa học
Theo các nghiên cứu khoa học, trong Cây rau má lá rau muống có chứa các hoạt chất: Glucosid, stearin và ít alcaloid (theo Võ Văn Chi, 1991); β sitosterol, acid palmitic, simiaral, stigmasterol, acid triacontanoic (theo CA. 199, 1993, 4960m).
Đáng chú ý phần các bộ phận trên mặt đất của cây Dương đề thảo chứa alcaloid nhanapyrolizilin gồm senkirkin và domorin (theo Cheng, Dangliang, Roeder Erland).
Công dụng của Cây rau rá lá rau muống
Vốn là loài cây mọc dại ven đường nhưng lại là một trong số cây thảo dược mang trong mình giá trị y học quý giá. Trong y học cổ truyền và hiện đại, dương đề thảo khi ăn trực tiếp có vị hơi chua, được xem là loại thuốc Nam quý có nhiều tác dụng như:
- Giúp thanh nhiệt, giải độc cơ thể, chữa và điều trị cải thiện các tình trạng nổi ung nhọt
- Chữa các bệnh về ho lao, ho lâu ngày, lao phổi và các bệnh về phổi mãn tính
- Cải thiện tình trạng sốt cao, các bệnh tiểu buốt, rắt,...
- Điều trị tình trạng tắc tia sữa của các bà bầu
- Trị các bệnh như đau mắt đỏ, viêm tai giữa
Ngoài tác dụng chữa bệnh, rau má lá rau muống có thể chế biến như một loại rau ăn hàng ngày. Tuy nhiên chỉ nên ăn ít vì nó có chứa loại alkaloid Pyrrolizindine, hợp chất tác động xấu đến gan và gây một số bệnh liên quan gan
Thu hoạch và chế biến
Sau khi rau má lá rau muống ra hoa tím là có thể thu hoạch về và chế biến bằng cách dùng tươi trực tiếp hoặc phơi, sao khô, bảo quản túi bóng dùng dần.
Công dụng và liều dùng:
- Vị thuốc mới chỉ thấy dùng trong phạm vi nhân dân, dùng tươi giã nát đắp chữa mụn nhọt, sắc uống để chữa ho lâu ngày, hoặc ho lao và chữa sốt.
- Nước sắc dùng nhỏ mắt chữa đau mắt, nhỏ vào tai bị viêm, rửa mụn nhọt. Có nơi dùng ăng như rau, vị đặc biệt, hơi chua và hơi đắng.
Liều dùng hàng ngày:
- 30-40g, có khi hơn, dùng luôn trong 3-4 tháng.
- Dùng ngoài không kể liều lượng.
Bài thuốc tham khảo khác:
- Ho lâu ngày ,lao phổi, cảm sốt, đau họng: Dùng 20g khô hoặc 100g tươi dắc với 400ml đến khi còn 100ml chia làm 3 lần uống trong ngày. Đau họng thì ngậm rồi từ từ nuốt
- Viêm tai giữa: cây tươi rửa sạch đem giã vắt lấy nước cốt nhỏ 2 giọt vào tai ngày 3-4 lần ( có thể dùng thân cây mía dò đem hơ nóng rồi vắt lấy nước nhỏ vào)
- Sưng vú nhọt độc, chín mé: lấy 1 nắm giã nát với chút đường đỏ rồi đắp lên chỗ sưng rồi băng lại khoảng 30p thì tháo ra rửa sạch.
Kỹ thuật Trồng và chăm sóc
Ưu điểm nổi bật của cây hồng bối diệp là dễ trồng và chăm sóc ngoài tự nhiên. cây có thể mọc ở mọi địa hình đất đai và sinh trưởng nhanh. Nếu trồng với mục đích dùng làm thuốc chữa bệnh bạn cần chú ý tới các yếu tố kỹ thuật trồng cây như sau:
- Nhân giống: Cây mọc hoang, dễ mọc và nhân giống bằng hạt là chủ yếu.
- Đất trồng: Phù hợp với tất cả các loại đất, nếu trồng bằng hạt bạn cần xới đất cho tơi xốp giúp hạt nảy mầm nhanh và sinh trưởng tốt.
- Cây giống: Chọn những hạt giống rau má lá rau muống mẩy từ những bông hoa to, tỉ lệ này mầm cao và ít dính tạp vẩn
- Cách trồng: Dùng hạt khô, tách phần lông nhỏ lấy phần hạt, sau đó đem ngâm qua nước ấm cho dễ này nầm, đem gieo trên nền đất ẩm, sau 3-7 ngày hạt sẽ bắt đầu nhú mầm
- Tưới nước: Cây ưa ẩm và nhanh phát triển nếu được tưới nước thường xuyên, tránh tưới quá nhiều dẫn tới úng ngập cây
- Bón phân: Không cần bón phân nhiều bởi cây rất dễ sống và ăn dinh dưỡng từ đất
- Phòng bệnh: Giống cây này rất khỏe và hầu như không bị sâu bệnh do đó bạn không cần phun thêm các loại thuốc thực vật khác
Rau má lá rau muống giá bao nhiêu và Mua ở đâu?
Hiện nay trên thị trường chưa bán phổ biến bán cây giống Dương đề thảo và chỉ dùng trong phạm vi nhân dân, đa phần do một số bà con ở quê trồng hoặc thu hoạch dại bên đường, đem về chế biến phơi hoặc sao khô dùng dần.
Nếu bạn đang quan tâm tới giống cây này, có thể tìm kiếm ở vùng nông thôn, nhờ bà con ở quê tìm giúp cây về sử dụng hoặc mua hạt giống rau má lá rau muống với giá từ 60.000đ - 80.000đ tại Khu Vườn Xanh về ươm trồng tại nhà nhé.
Qua những thông tin trên đây chúng tôi hi vọng bạn sẽ hiểu rõ hơn về loài cây rau má lá rau muống độc đáo này và cách sử dụng sao phù hợp. Lưu ý cần tham khảo thêm thông tin của các bác sĩ chuyên khoa khi sử dụng loại cây này trong thời gian dài.
