Cây chùm ruột là loại cây rất thân thuộc với người dân Việt Nam, đặc biệt là tại các tỉnh phía Nam. Loài cây này thường được trồng để làm bóng mát, lấy quả để chế biến thành nhiều món ăn vặt gây “nghiện” như: làm mứt, lắc muối ớt,... Ngoài ra, quả chùm ruột cũng được biết đến với nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Hãy cùng Khu Vườn Xanh tìm hiểu về loài cây này trong bài viết sau đây nhé!
Chùm ruột là cây gì?
Cây chùm ruột được gọi với nhiều tên khác như: chùm giuột, tầm ruộc hoặc tầm duột. Cây có tên tiếng Anh là beam intestine, tên khoa học là Phyllanthus acidus, thuộc họ Thầu dầu.
Cây chùm ruột được phát hiện lần đầu tiên tại Madagascar - một đảo tại Ấn Độ Dương. Ngày nay, loài cây này đã được phát triển ra rất nhiều nơi trên thế giới như: Malaysia, Ấn Độ, Indonesia, Việt Nam,... Tại nước ta, cây chùm ruột phổ biến tại các tỉnh phía Nam.
Đặc điểm của cây Chùm ruột
Cây chùm ruột là cây thân gỗ lâu năm được trồng chủ yếu ở các tỉnh thành phía Nam với mục đích làm cây bóng mát và lấy quả làm thực phẩm rất tốt cho sức khỏe.
Cay chum ruot có những đặc điểm hình thái nổi bật như:
- Cây: có chiều cao trung bình từ 4 - 5m, tối đa là 10m. Thân cây chùm ruột nhẵn, màu nâu, chia thành nhiều cành nhỏ với tán lá rộng.
- Lá: Lá cây chùm ruột là lá kép giống lá khế. Lá mềm mỏng, mặt trên có màu xanh nhạt, mặt dưới nhạt màu hơn, phiến lá nhọn ở đầu.
- Hoa: Hoa chùm ruột mọc thành chùm ở kẽ lá và dọc theo thân cây. Hoa có màu đỏ, trên cùng một chùm có cả hoa cái và hoa đực. Sau khi hoa nở sẽ kết quả.
- Quả: quả chùm ruột mọc thành chùm, có màu xanh đậm khi còn non và chuyển vàng nhạt khi chín. Quả có kích thước nhỏ, nhìn bên ngoài chia thành từng múi. Bên trong mỗi quả có một hạt cứng. Khi ăn, quả chùm ruột có vị chua ngọt kích thích vị giác và thường được sử dụng để chế biến ra các món ăn vặt hấp dẫn.
Cây chùm ruột có mấy loại?
Trước đây, cây chùm ruột được chia thành 2 loại gồm: chùm ruột chua và chùm ruột ngọt. Mới đây, cây chùm ruột Thái đã được nhiều người mang về trồng tại Việt Nam và ngày càng được yêu mến.
Cây chùm ruột Thái
Đây là loại chùm ruột ngọt siêu trái, trái ra sớm hơn so với các giống chùm ruột khác. Khi ăn, trái có vị ngọt nhẹ, thường được dùng để ăn sống. Cây có thể chữa các bệnh ngoài da cơ bản, các bệnh về răng miệng và giải độc gan khá hiệu quả
Cây chùm ruột ngọt
Chùm ruột ngọt có đặc điểm cây, lá, hoa, quả khá tương đồng với chùm ruột chua. Chỉ có đặc điểm khác biệt là trái ngọt nhẹ, không có vị chua, thường được dùng để ăn sống rất ngon
Cây chùm ruột chua
Đây là loại chùm ruột được nhiều người yêu thích. Khác với chùm ruột ngọt, chùm ruột chua khi ăn, quả có vị chua chát nhẹ, thường được sử dụng để làm mứt, lắc muối ớt, nấu canh ăn rất hấp dẫn.
Phân biệt quả chùm ruột ngọt và chùm ruột chua
Giá trị dinh dưỡng quả Chùm ruột
Theo các nghiên cứu, trong 1 quả chùm ruột có chứa: nước (90%), protit (0.7 - 0.9%), gluxit (5.89 - 7.2%), lipit và axit axetic. Trong 100g quả chùm ruột có chứa:
- Vitamin C: 40mg
- Calo: 43
- Chất béo: 0.52g
- Chất xơ: 0.8g
- Chất đạm: 0.155g
- Phốt pho: 17.9mg
- Sắt: 3.25mg
- Thiamin (vitamin B1): 0.025 mg
- Beta caroten: 0.019 mg.
Không chỉ phần quả có giá trị dinh dưỡng, Rễ chùm ruột cũng được đánh giá rất cao nhờ chứa các thành phần hợp chất như Saponin, Tanin, Acide Galic, B-Amyrin.. Các chất này có tác dụng đối với sức khỏe khi dùng đúng và đủ liều lượng. Vỏ rễ chùm ruột theo Đông y có tính nóng nên có khả năng phòng chống độc rất tốt. Riêng đối với phần lá chùm ruột có vị chua nhẹ, sát khuẩn cao nên hỗ trợ điều trị bệnh ngoài da khá hiệu quả.
Công dụng của trái Chùm ruột
Khi đến độ thu hoạch, Trái chùm ruột thường được sử dụng để chế biến các món ăn vặt hấp dẫn. Ngoài ra, nó còn có nhiều công dụng chữa bệnh, giải độc gan rất tốt cho sức khỏe. Cụ thể:
- Điều trị táo bón và làm sạch đường ruột, tốt cho tiêu hóa: Theo các nghiên cứu, chùm ruột có tác dụng trị táo bón rất tốt và tăng cường sức khỏe cho hệ tiêu hóa.
- Giúp làn da khỏe mạnh: Nhờ lượng vitamin C dồi dào, quả chùm ruột giúp làn da khỏe mạnh, mịn màng, tươi sáng. Vitamin C không chỉ là chất chống oxy hóa, phòng ngừa lão hóa mà còn giúp kháng viêm, kháng khuẩn tuyệt vời.
- Giúp xương chắc khỏe: Nhờ các vitamin, khoáng chất, quả chùm ruột giúp xương chắc khỏe, ngăn ngừa loãng xương hiệu quả.
- Hỗ trợ điều trị bệnh gan: Quả chùm ruột giúp hỗ trợ tăng cường chức năng gan, giảm xơ gan rất tốt. Do đó sử dụng trái chùm ruột có thể giải độc và cải thiện chức năng gan hiệu quả
Quả chùm ruột làm gì ngon?
Quả chùm ruột thường được sử dụng để chế biến các món ăn vặt như: làm mứt, lắc muối ớt, ngâm mắm đường,... hoặc ngâm rượu. Dưới đây, Khu Vườn Xanh sẽ hướng dẫn bạn thực hiện 4 món ăn từ quả chùm ruột vô cùng đơn giản. Bạn lưu lại để áp dụng nhé!
- Mứt chùm ruột: Mứt chùm ruột là món ăn vặt tuổi thơ khoái khẩu của nhiều người. Nhờ vị ngọt, thơm ngon và cách làm đơn giản, mứt chùm ruột là món ăn vô cùng “hút khách”.
- Rượu chùm ruột: Rượu chùm ruột là thức uống tốt cho sức khỏe. Do đó, nếu bạn đang có chùm ruột mà chưa biết chế biến thành món gì thì rượu chùm ruột là gợi ý tuyệt vời đấy.
- Chùm ruột lắc muối ớt: Chùm ruột lắc muối ớt - Món ăn vặt hấp dẫn và cực kỳ dễ làm. Đây là món ăn vặt tuổi thơ ngon khó cưỡng của không ít người
- Chùm ruột ngâm mắm đường: Chùm ruột ngâm mắm đường cũng là món ăn yêu thích của nhiều người. Chùm ruột ngâm mắm đường ngon hấp dẫn, dễ làm
Cách trồng và chăm sóc cây Chùm ruột
Chùm ruột rất dễ trồng, dễ ra hoa kết trái nếu bạn làm đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từ Khu Vườn Xanh, bạn lưu ý khi trồng cây chùm ruột nhé!
- Điều kiện trồng: Là giống cây ưa nắng và khả năng chịu nhiệt độ từ 15 - 35 độ C. Do đó bạn nên trồng cây ở khu vực thoáng ánh sáng, tạo điều kiện cho cây sinh trưởng và phát triển
- Thời vụ trồng: Nên trồng cây vào mùa xuân (tháng 2 - 3), đây là thời điểm thời tiết và khí hậu mát mẻ, rất phù hợp để cây sinh trưởng, phát triển tốt.
- Đất trồng: Nên trồng cây chùm ruột ở nơi đất tơi xốp, thoát nước tốt. Nếu trồng trong chậu thì chậu cần có đường kính tối thiểu 40cm, đáy chậu có lỗ thoát nước. Trước khi trồng khoảng 10 - 15 ngày, bạn nên đào hố kích thước 50x50x50cm. Sau đó, bạn bón lót xuống hố 10 - 15kg phân chuồng hoai mục, lân, vôi ải để diệt vi khuẩn trong đất.
- Chuẩn bị cây giống: Bạn có thể ươm cây giống từ hạt hoặc mua cây giống tại các vườn ươm. Lưu ý chọn cây giống khỏe mạnh, không sâu bệnh để đảm bảo cây sinh trưởng tốt.
- Cách trồng cây chùm ruột: Bạn lột bỏ lớp bao nilon của bầu cây, đặt từ từ cây giống xuống giữa hố và lấp đất chặt gốc cây. Bạn có thể cắm cọc, buộc cố định cây để tránh gió làm lay gốc.
- Tưới nước: Nên cung cấp đủ nước cho cây, đặc biệt là trong thời kỳ khô hạn, khi trái đang lớn và sắp chín.
- Làm cỏ: Nên thường xuyên làm cỏ xung quanh gốc cây để tránh cỏ hút hết chất dinh dưỡng của cây. Có thể dùng thuốc hóa học với liều lượng vừa đủ, tránh gây hại tới sự phát triển của cây.
- Bón phân: Bón phân định kỳ cho cây 1 tháng một lần, đặc biệt là thời kỳ cây chuẩn bị ra quả, để cây có đủ dưỡng chất phát triển.
- Tỉa cành: Bạn nên thường xuyên cắt tỉa cành chết, cành sâu bệnh để giúp cây thông thoáng và tập trung dinh dưỡng.
- Phòng trừ sâu bệnh: Cây chùm ruột khá ít bị sâu bệnh. Tuy nhiên, cây có thể bị sâu bướm gặm lá hoặc sâu hút nhựa cây,... Bạn nên để ý thường xuyên cây để có biện pháp xử lý kịp thời nhé!
- Thu hoạch: Khi quả chùm ruột chuyển sang màu vàng nhạt là bạn có thể thu hoạch được. Bạn có thể dùng tay, dùng sào,... để hái một cách dễ dàng.
Chùm ruột thường ra quả sau khoảng 2 năm được chăm sóc đúng cách
Quả chùm ruột mua ở đâu và giá bao nhiêu?
Để mua quả chùm ruột, bạn có thể mua tại vườn, tại các chợ truyền thống, siêu thị hoặc mua online tại các sàn thương mại điện tử. Giá của 1kg quả chùm ruột dao động từ 40.000 - 50.000 VNĐ.
Bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cây chùm ruột - loài cây thân thuộc của nhiều người, đặc biệt là miền Tây và miền Nam nước ta. Để biết thêm thông tin về các loài cây khác, bạn vui lòng ghé thăm Khu Vườn xanh mỗi ngày nhé! Ngoài ra, để được tư vấn kỹ hơn về cây giống, kỹ thuật chăm sóc cây trồng, bạn hãy để lại câu hỏi phía dưới bài viết, chuyên gia của Khu Vườn Xanh sẽ giải đáp cho bạn sớm nhất!
