Cây Bần được mệnh danh là loại cây đặc trưng của hệ thực vật vùng sông nước miền Tây Nam Bộ. Loài cây này có rất nhiều công dụng như: chắn sóng, bảo vệ vùng đất ven biển, chế biến món ăn và hỗ trợ điều trị một số bệnh lý. Hãy cùng Khu Vườn Xanh tìm hiểu về loại cây độc đáo này nhé!
Đặc điểm cây Bần chua
Bần là loại cây của rừng ngập mặn nhiệt đới, cây còn được biết đến với những tên gọi như: Bần chua, Bần sẻ, thủy liễu. Là loại cây thuộc họ Bần, tên khoa học gọi là Sonneratia caseolaris, nguồn gốc của cây bắt đầu từ các nước Nam Á và Đông Nam Á.
Hiện nay, cây đã được nhân giống trồng rộng rãi ở khắp nơi trên thế giới như: Châu Á, Châu Đại Dương và Châu Phi. Tại Việt Nam, loài cây này phân bố chủ yếu ở các vùng miền biển từ khu vực TP Hải Phòng đến tỉnh Cà Mau. Cây được trồng nhiều nhất là khu vực miền Tây, gần các con sông, rạch từ trong nội địa đến vùng nước lợ. Nơi giao nhau giữa sông ngòi và biển cả.
Môi trường sinh trưởng chủ yếu là bùn nước, khoảng cách rễ rộng, có khả năng chịu ngập tốt và tái sinh nhanh. Cây có tác dụng trong việc chống sạt lở, giữ đất, chắn sóng,.... Dưới đây là một số đặc điểm hình thái của cây:
- Phần thân: Loài cây thân gỗ, chiều cao trung bình khoảng 10 - 15m, có thể cao lên đến 25m nếu được sinh tồn trong điều kiện lý tưởng. Thân cây khúc khuỷu, có rất nhiều cành to, nhỏ vươn rộng bao phủ xung quanh mặt nước. Gỗ cây màu nâu, rất xốp, bở nên không được người dân sử dụng trong đời sống sinh hoạt hàng ngày.
- Phần rễ: Rễ bần mọc tập trung tạo thành từng khóm bao quanh gốc mọc bám chặt sâu vào đất bùn. Đặc trưng của rễ Bần đó là mỗi một nhánh rễ đều có khoảng cách, những khoảng cách này có tác dụng trong hoạt động hô hấp của cây trồng.
- Phần lá: Lá bần có màu xanh, dày, dài từ 5 - 10cm, rộng 35 - 45mm, hình bầu dục hoặc trái xoan, mọc đối xứng với nhau.
- Phần hoa: Hoa Bần chủ yếu mọc theo cụm, ở vị trí đầu cành. Cuống hoa dài từ 0.5 - 1.5cm, cụm hoa dài 5cm, mỗi cụm có 2 - 3 bông hoa. Đài hoa màu xanh lục, mặt trong của đài có màu tím hồng. Khi nở, hoa có màu trắng đục. Mùa hoa Bần chua rơi vào từ tháng 3 đến tháng 5 dương lịch hàng năm.
- Phần quả: Quả bần chua màu xanh, hình cầu, dẹt. Ở giữa quả có mũi dài, nhọn màu nâu. Bên trong quả chứa rất nhiều hạt con li ti. Khi còn non quả giòn, cứng, khi chín mềm. Cây cho ra quả vào tháng 8 đến tháng 10 hàng năm.
Công dụng của cây Bần
Cây Bần ngoài được mệnh danh là “Người hùng chắn sóng” của bà con vùng sông nước, ngoài ra cây còn được coi là cây dược liệu quý của người dân. Dưới đây, là những công dụng tuyệt vời mà cây Bần mang lại cho con người:
Trái Bần chữa ung thư phổi
Trong trái Bần có chứa các chất như: Luteolin, Luteolin 7 - 0 Glucoside, chất Màu, Archin, archicin và 11% Pectin có tác dụng ức chế tế bào ung thư phổi. Ngoài ra, trái Bần còn có tác dụng tiêu viêm, giảm đau, rất tốt cho sức khỏe con người.
Tác dụng của rễ Bần
Rễ Bần bám đất rất tốt, vì thế rất có lợi trong việc giữ lấy bãi bồi, chắn sóng, bảo vệ đê điều, bồi đắp phù sa. Khi mỗi mùa nước về, rễ cây còn là nơi sinh sống và trú ngụ của cá, ba khía, tôm, cua,..... Mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho bà con vùng sông nước.
Tác dụng của lá Bần
Lá Bần tươi có tác dụng trong điều trị bí tiểu, giảm sưng, cầm máu và trị bong gân. Ngày xưa, khi bị chảy máu trong lúc đánh bắt tôm, cá. Người dân thường nhai lá Bần và đắp xung quanh vùng bị thương.
Tác dụng của gỗ Bần
Vì cấu tạo gỗ Bần xốp, bở nên rất phù hợp trong quá trình sản xuất giấy. Ở Philippin, ngành chế biến giấy được làm từ gỗ Bần rất phát triển, đem lại doanh thu cao cho người nông dân.
Trái Bần làm thực phẩm
Trái Bần được người dân sử dụng rất nhiều trong quá trình chế biến món ăn. Có thể nấu canh chua, ăn sống chấm cùng với mắm Tép, mắm cá Sặc, mắm cá Lóc, mắm Rô,.... Cái vị chua, chát của trái Bần kết hợp với món ăn tạo nên hương vị đặc trưng, khó có thể tìm thấy được ở những món ăn khác.
Trái Bần ăn được không?
Trái Bần có thể ăn được. Với những người con miền Tây sông nước, trái Bần không chỉ là món ăn tinh thần mà trái còn mang dư vị tình yêu mộc mạc, ấm áp của quê hương.
Nhắc đến trái Bần người ta sẽ nhớ đến cái vị chua chua, chát chát. Nếu như ở miền tây, người ta sẽ gọi trái là trái Bần, thì ở miền Bắc trái Bần lại được người dân gọi là quả Lậu, con Rốc.
Cách ăn trái Bần: Có rất nhiều cách ăn trái Bần , nhưng cách mà được tụi con nít khoái nhất đó là trèo lên cây hái những trái bần xanh, to sau đó chuẩn bị chén muối ớt. Vị chua, chát của Bần kết hợp với muối ớt sẽ làm món ăn dân quê trở nên ngon hơn, đậm đà hơn.
Ngoài ra, có thể chế biến các món canh chua, các món gỏi, mứt từ trái Bần. Nếu có dịp ghé thăm miền Tây sông nước, bạn đừng quên thử các món ăn ngon từ trái Bần nhé.
Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Bần chua
Cây Bần chua là một giống cây rất dễ trồng, dễ sinh trưởng và phát triển. Tuy nhiên, hãy lưu ý những yếu tố dưới đây để cây trồng phát triển tốt:
- Nhân giống:
- Bước 1: Chọn những quả già, to từ những cây lâu năm, ít sâu bệnh, sinh trưởng tốt.
- Bước 2: Trái Bần sau khi hái về mang đi ủ từ 5 đến 7 ngày để cho phần thịt bị phân hủy, sau đó dùng rây lọc lấy hạt. Sau đó, rửa sạch hạt và để nơi râm mát cho ráo nước.
- Bước 3: Sau khi hạt ráo nước, tiến hành gieo hạt trên những luống đã chuẩn bị sẵn.
- Ánh sáng: Cây cần được hấp thụ đủ ánh sáng để sinh trưởng và tổng hợp các chất dinh dưỡng.
- Độ ẩm: Cần phải đảm bảo độ ẩm cho cây con, mỗi ngày nên tưới nước cho cây khoảng 2 lần vào sáng sớm và chiều tối
- Đất trồng: Vì cây sinh trưởng ở vùng bãi bồi, gần cửa sông, ven biển nên đất trồng phải là đất bùn hoặc bùn chặt.
- Nhiệt độ: Cây sinh trưởng tốt ở môi trường nhiệt đới nóng ẩm, hạn chế cây bị lạnh quá mức để đảm bảo cho sự phát triển của cây trồng.
- Phân bón: Đất dùng trồng là đất bùn nên có độ phù sa cao, Bần có thể bổ sung thêm một ít phân NPK
Lưu ý: Thời vụ gieo hạt được tiến hành vào tháng 9 đến tháng 10 dương lịch. Nên chọn thời điểm có ít sóng biển nhất trong năm để trồng cây, tránh trồng vào mùa mưa, bão. Những vùng như Thái Bình, Hải Phòng nên trồng từ tháng 6 đến tháng 8.
Bần chua giá bao nhiêu và mua ở đâu?
Hiện nay, trên thị trường cây giống Việt Nam, giá cây giống Bần chua giao động khoảng 30.000vnđ đến 50.000vnđ/ cây. Để có thể sở hữu cây Bần chất lượng, bạn hãy đến viện nghiên cứu cây trồng, các nhà vườn uy tín để mua cây giống đạt chuẩn F1.
Hy vọng rằng qua những thông tin trên đã giúp cho bạn có cái nhìn tổng quát hơn về cây Bần chua - Giống cây độc đáo miền Tây. Đừng quên ghé thăm thường xuyên Khu Vườn Xanh mỗi ngày để tìm hiểu, khám phá thêm về những loại cây cảnh và hoa các bạn nhé!
